Geçmişten Günümüze, Türkiye’de Erişim Engeli Getirilmiş Siteler (Aralarında, “Ne Alaka?” Diyeceğiniz Siteler de Var)

Türkiye, geçmişten günümüze pek çok siteyi engellemesiyle biliniyor. Bu yasaklara, günümüz nesli pek çok kez şahit olmuştu. Aralarında Twitter, YouTube, Vikipedi gibi büyük sitelerin de bulunduğu bu listede, size “Bu neden engellenmiş şimdi ya?” dedirtecek siteler de var.

Basın özgürlüğü dünya geneli sıralamalarında 154. sırada yer alan Türkiye’nin, bu sitelere erişim engeli koyduğunu görmenizin sizi şaşırtmayacağını düşünüyoruz, hazırsanız başlayalım…

Günümüzün vazgeçilmez video platformlarından YouTube, tam 6 kez yasaklanmıştı!

Küçük çocukların aşığı, pek çok internet kurdunun vazgeçilmez adresi YouTube, geçmişte pek çok kez erişim engeline maruz kalmıştı. Gelin bu 6 kez engelin sebeplerine teker teker bakalım:

• 6 Mart 2007: Site ilk kez, Kostas Papafloratos adlı Yunan bir kullanıcının Atatürk’e hakaret içerikli sözler kullanarak yayınladığı video sebebiyle engellendi. YouTube’un videoyu platformundan kaldırmasının ardından erişim engeli de açıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Basın Savcısı Nurten Altınok, sitedeki hakaret içeren unsurların kaldırılması durumunda erişim yasağının da kalkacağını söylemişti. Nitekim, Youtube videoyu kaldırmıştı.
•  17 Ocak 2008: YouTube, bir kez daha Türk Ulusu ve Atatürk’e hakaret içerikli videolarının yayınlanması üzerinde erişim engeli yemişti. Ankara Cumhuriyet Savcılığı Basın Savcısı Nadi Türkaslan, bu sitedeki görüntülerin sadece Türkiye veritabanının kaldırıldığını, dünya üzerindeki veri tabanının kaldırılmaması halinde sitenin açılmayacağını söylemişti. YouTube, videoyu veri tabanından sildikten sonra erişim engeli açılmıştı.

• 13 Mart 2008: 2 ay sonra YouTube, yine aynı gerekçeyle bir kez daha erişim engeli yemişti. Hatta dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan bu konuya yönelik “Ben giriyorum, siz de girin” açıklamasında bulunmuştu. DNS ayarlarını değiştirerek siteye erişim sağlayan kullanıcılar, bu sefer DNS’in de engellenmesinin ardından VPN kullanmak zorunda kalmışlardı. Ekim 2010’da videonun kaldırılmasının ardından erişim engeli kalkmıştı.

• 3 Kasım 2010: Ekimde kaldırılan engelin ardından; Deniz Baykal’ın gizli görüntülerinin YouTube üzerinde paylaşılması üzerine 1 ay sonra tekrardan erişim engeline maruz kalmıştı. Görüntüler kaldırıldıktan 2 ay sonra erişim engeli açılmıştı.

• 27 Mart 2014: Döneminin MİT Müsteşarı, Bakanlık Müsteşarı ve Genelkurmay 2. Orgeneral Başkanı’nın; Zamanın Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun ofisinde konuşulan ses kayıtlarının YouTube’da yayınlanması üzerine tekrardan erişim engeli yemişti.. Ses kaydının site üzerinden kaldırılması sonucunda, site tekrardan 3 Haziran’da açılmıştı.

• 6 Nisan 2015: Anadolu Ajansı “Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın öldürülmesine ilişkin soruşturmaya konu görüntü, ses ve videoların yayınlandığı internet sitelerinde erişimin engellenmesine” dair karar verdiğini açıklamıştı. Bu sitelerin içerisinde X (Twitter) platformu da dahildi.

Bir zamanlar güvenilir bulduğumuz Vikipedi de bu yasaktan nasibini almıştı.

Vikipedi’nin Türkiye’yi terör örgütleri ile işbirliği içerisinde gösterdiği içerikleri yayınlayan site, 29 Nisan 2017’de erişime engellenmişti. 

Üstelik bu içeriklerin kaldırılması konusunda Vikipedi uyarılmış ve belirli bir süre verilmiş ancak site, bu içerikleri kaldırmamakta epey ısrarcı olmuş anlaşılan. Engele yönelik geçtiğimiz senelerde Wikimedia, #WeMissTurkey (#TürkiyeyiÖzledik) adlı etiketiyle erişim engelinin kaldırılmasını istemişti. 2018’de bu konu özelinde resmî YouTube hesaplarından Türkiye’ye özel bir video bile hazırlamıştı. Ocak 2020’de yapılan itirazlar sonucu erişim engeli kaldırılmıştı.

Türkiye’nin en çok ziyaret edilen siteleri arasında yer alan Ekşi Sözlük ise hâlâ erişime kapalı.

Dönem dönem sürekli erişim engeli getirilen site, 2023 yılının Şubat ayında bir kez daha erişim engeli yedi. Günümüzde başka bir domain üzerinden site kullanıma açık olsa da, orijinal siteye girmek mümkün değil. Bu erişim engelinin sebebi ise: Geçtiğimiz Şubat ayında yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli deprem dolayısıyla, afet sonrası sitede yığılma olmuş ve bilgi kirliğinin önüne geçilememiş.

Platformdaki yazarların kamuoyunu yanlış bilgilendirme ve toplumu yanlış yönlendirmesi nedeniyle de bu engel hâlâ devam etmekte.

Erişim engeli denilince tabii ki X (Twitter)’i bu listeye dahil etmesek olmazdı. Nedir bu kuşun çektikleri?

Daha önce ülkede pek çok tartışmaya sebep olan X (Twitter), bu furyadan nasibini almasa olmazdı. Geçmişte çokça erişim kısıtlaması getirilen site, 20 Mart 2014 tarihinde Ahmet Davutoğlu’nun ofisinde konuşulan ses kayıtlarının platformunda yayınlanması üzerine yasaklanmıştı. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu engele yönelik şu sözleri kullanmıştı: “Twitter mivitır hepsinin kökünü kazıyacağız. Uluslararası camia şunu der, hiç beni ilgilendirmiyor”

Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise bu konuya yönelik bir gönderi paylaşmıştı:

Bu yasağın daha sonra, 3 Nisan’da AYM (Anayasa Mahkemesi) tarafından erişim engelinin kaldırıldığı duyurulmuştu. 6 Nisan 2015’te Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın öldürülmesinin ardından, görüntülerin Twitter’da paylaşılması üzerine tekrardan bir erişim engeli yemişti. Görüntülerin mecradan kaldırılması sonucunda engel kaldırılmıştı. 

Zaman zaman yavaşlatma uygulanan bu platform, geçmişten beri YouTube ile birlikte en çok kısıtlanan siteler arasında yerini almış durumda. 

En popüler Torrent sitelerinden birisi olan The Pirate Bay, sadece Türkiye’de değil birçok ülkede erişim engeli yemiş.

Birçok dizi, film, oyun, video’nun bulunduğu ünlü torrent sitesi, tahmin edilebileceği üzere “bilgisayar korsancılığı” sebebiyle birçok ülkede erişim engeline sahip. İşte bütün ülkeler: 

• Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Çin, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Hindistan, Endonezya, İrlanda, İran, İtalya, Malezya, Hollanda, Norveç, Portekiz, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Singapur, İspanya, İsveç, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık

“Bu ne alaka şimdi ya?” diyeceğiniz türden bir engel… Last.fm sitesinin erişime kapatılması.

Daha önce yazdığımız sitelerin az çok neden kapatıldığına bir anlam yükleyebilsek de, Last.fm’in zamanında erişim engeline maruz kalması bizleri de araştırırken çok şaşırttı. Bu erişim engelinin sebebi ise telif hakkından kaynaklandığı açıklanmış. Üstelik bu durum sadece Last.fm’e özel değildi, aynı dönemde MySpace sitesine de erişim engelinin getirilmesi bağımsız müzisyenleri bir hayli kızdırmıştı. Bu siteler, günümüzde erişime açık hâlde.

Ünlü müzisyen Aylin Aslım’ın ise bu konu hakkında bir açıklaması mevcut: “myspace.com’a erişimin engellenmesi, Türkiye’de bağımsız müzisyenlere yapılan ciddi bir haksızlıktır. Müziğimizi isteyen herkese özgürce ulaştırabilmek için yeniden müzik kanallarına, plak şirketlerine ve onların pis politikalarına mecbur bırakılmak istemiyoruz.”

Alman menşeili haber platformu Deutsche Welle’ye ise geçtiğimiz sene erişim engeli getirilmişti.

Deutsche Welle müdürü Peter Limbourg bu konuya yönelik “Yaptığımız kapsamlı yazışmalarda ve ayrıca medya denetleme kurumu başkanıyla yaptığımız kişisel görüşmelerde DW’nin neden böyle bir lisans için başvuruda bulunamayacağını açıklamıştık. Örneğin, Türkiye’de lisanslı medya, RTÜK’ün uygunsuz olarak değerlendirdiği çevrimiçi içeriği silmekle yükümlü. Bu durum bağımsız bir medya kuruluşu için kabul edilemez. DW, şimdi uygulanan erişim engeline karşı yasal yollara başvuracak.” sözlerini kamuoyuyla paylaşmıştı. Günümüzde hâlâ erişim engeline sahip siteler arasında.

Erişim engeli sebebiyle sitelerine giremeyen okuyucularına ise yine kendi sitelerinden, siteye nasıl giriş yapacaklarına dair çözüm yayınlaması ise ayrı bir tezatlık içeriyordu.

Imgur’un yasaklanmasının ardında ise tıpkı YouTube, Twitter gibi platformlarda yayınlanan Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın görüntüleri yer alıyordu.

Pek çok kişi Imgur’un 2015 senesinde neden erişim engeli yediğini bilmese de; aslında bu olayın ardında mantıklı bir sebep yatıyordu. Tabii 5 sene erişime kapalı halde durmasının ne kadar mantıklı olduğu tartışılır. Dönemin terör olayları fazlaca artmış olduğundan, Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın bazı yasaklı görüntüleri sitede yayılmıştı. Muhtemelen bunun önüne geçemeyen hükûmet, çare olarak siteye erişim engeli getirmekte bulmuştu. 5 senenin ardından, 2020’nin Şubat ayında tekrardan erişilebilir konuma gelmişti. 

Dropbox, Google Drive, OneDrive, GitHub, WordPress, Blogger ve Blogspot gibi alakasız görünen siteler bile bu engelden bir şekilde nasibini alanlar arasında.

WordPress’in engel yeme sebebi Adnan Oktar iken, Blogspot’un sebebi ise Süper Lig’i kaçak yayınlamasıydı. GitHub, Google Drive, OneDrive ve Dropbox’ın erişim engeli yemelerinin sebebi ise 2016 döneminin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın e-posta görüntülerinin bu mecralarda paylaşılmasıydı. Bu engeller diğerlerine nazaran daha kısa sürse de, kullanıcılarını bir hayli kızdırmıştı. 

Zaman zaman hepsine birincil olarak şahit olduklarımızın yanında, araştırırken bizleri çok şaşırtan siteler olmadı da değil. Tabii bu siteler sadece bu kadarla sınırlı değil, Türkiye’de 2021 verilerine göre 574 binden fazla alan adı ve web sitesi engellenmiş! Burası Türkiye olduğundan çok da garipseyemedik, “Ne çektirdin bize be TC” diyip sözü size bırakıyoruz. Bu konu hakkında yorum ve düşüncelerinizi bizlerle paylaşmayı unutmayın!

Kaynak: Webtekno