1900’lerde İnsanların Kafasına Karıştıran “Konuşan At” Hans’ın Hikayesi!

1900’lerin başında kısa bir süre için de olsa, bilim insanlarının bir atın Almanca konuşabileceğine, ressamları tarzlarından tanıyabileceğine ve karmaşık matematik işlemleri yapabileceğine inandıklarını biliyor muydunuz? Garip ama bu söylediklerimiz kesinlikle gerçek!

1900 yılında matematik öğretmeni Wilhelm von Osten, yalnızca insanlarla çalışmaktan bıktı – ya da bu zorluğu yeterli bulmadı – ve toplama yapmak için bir atı eğitmeyi kendine görev edindi. Sonuçları dünyaya sunmadan önce dört yıl boyunca atı kendi “ileri matematik dersine” soktu. At, öğretmeninin sorularına toynak vuruşlarını kullanarak cevap veriyordu. Örneğin, attan toplama yapması istendiğinde, kısa bir süre sonra kendisinden istenen doğru sayıyı toynakları ile vurarak söylüyordu.

Elbette, Hans isimli atın bunu yapabilmesi için Almanca’yı da bilmesi gerekiyordu. At, alfabenin harflerini (A=1, B=2 gibi) çıkarmak için toynaklarını kullanarak, görünüşe göre insanların isimlerini heceleyebiliyor ve tam cümleler halinde iletişim kurabiliyordu. Klasik sanat eğitimi almamış olmasına rağmen sanatçıları da eserlerine göre tanımlayabiliyordu.

Tahmin edilebileceği gibi bu at muazzam bir ilgi çekti ve büyük kalabalıklar bir atın toynak vuruşları ile iletişim kurmasını izlemeye geldi. Sadece sıradan insanlar değil, bilim insanları ve biyologlar da bu kalabalığın içerisinde yer alıyordu.

Elbette bu durumu kabul etmeyenler de bulunuyordu. İnsanlar için yüzyıllardır üzerinde gezdikleri bir hayvanın, bir anda bir muhasebecinin zekasına sahip bir canlıya dönüştüğünün söylenmesi muhtemelen rahatsız ediciydi ve doğal olarak bazı kişileri şüphelendirdi.

Atı titiz bir şekilde test etmeyi ilk olarak deneyen 1904’te Alman eğitim kuruluydu ve neler olup bittiğini öğrenmek için bir komisyon kuruldu. Bir buçuk yıl boyunca yapılan denemeler, Hans’ın “antrenörünün” herhangi bir hile yapmasını engellemek için at ve antrenörünü ayırdı. Buna rağmen, at talep üzerine performans göstermeye devam etti ve neredeyse kendi antrenörü yakınlardayken olduğu gibi doğru cevaplar verdi. Komisyon sonunda, işin içinde herhangi bir hile olmadığı sonucuna vardı, ki bu doğruydu – ama sadece işlerin insani tarafında…

Rosenfeld Media

Bu komisyon, atın etrafındakilere gerçekten karmaşık düşünceler iletip iletmediğini ve karmaşık dili anlayabildiğini test etmek için çok daha detaylı deneyler geliştirmeyi başaran psikolog ve biyolog Oskar Pfungst‘u da içeriyordu.

Başlangıç olarak, deneyler, sorgulayıcıyı attan uzak tutmayı içeriyordu, böylece atların ifadelerinden (bilinçli veya bilinçsiz) ipuçları alması engelleniyordu. Başka bir testte, soru soranlar, sordukları soruların cevaplarını bilmiyorlardı. Bu yöntemlerle, soruyu soran kişinin cevabı bilmediğinde atın da bilmediğini ve atın soru soranı veya diğer seyircileri göremediği durumlarda yaklaşık olarak herhangi bir at kadar iyi performans gösterdiği belirlendi.

Pfungst, Hans’ın yoğun bir çalışma gerçekleştiren dahi bir matematik atı olmadığını, etrafındaki cevapları bilenlerin yüz ipuçlarını ve duruşlarını okuyan bir “dahi” olduğunu anladı. At doğru sayıyı seslendirdiğinde, bir izleyici veya sorgulayıcı (bazen farkına bile varmadan) tepki vererek ata küp şekerini almak için vurmayı bırakmasının zamanının geldiğine dair ipucu veriyordu.

Kısacası Hans, bizden matematik öğrenmemiş olabilir… Ancak ondan kesinlikle çok şey öğrendik: Özellikle deneysel tasarım ve deneklerin (hayvan veya insan) deneycilerinden ipuçlarını okuyabilmesine karşı ekstra önlemler almanın önemi…

Halen oldukça etkileyici olsa da, Hans, eklemek yerine insanların duygusal tepkilerini okumakta son derece iyi olduğu ortaya çıktığında, kısa sürede takipçilerini kaybetti. Daha sonra ise Birinci Dünya Savaşı’na katılan atlardan biri oldu ve kaderi de bu atların pek çoğundan farklı olmadı.

Kaynak: Chip