Dünya üzerinde nerede olduğunuza bağlı olarak, dün veya bugün ekinoks olarak tanımlanıyor. Gündönümlerini tanımlamak oldukça kolaydır; yarıkürenize bağlı olarak yılın en uzun gündüzünü veya gecesini temsil ederler. Ancak ekinoksların tanımı, ekvatorun doğrudan Güneş’e dönük olmasıdır.
EKİNOKS NEDİR? NE ANLAMA GELİYOR?
Ekinoks terimi, “gündüz ve gece arasındaki eşitlik” anlamına gelen Latince ekinoksium kelimesinden gelir. Latince “eşit gece” anlamına gelen ekinoks adı aslen yanlış anlaşılabilir. Bu, ekinokslarda tüm dünyada eşit miktarda gündüz ve gecenin olduğu düşüncesine yol açar. Bunun yanlış olmasının açık bir nedeni, kutuplar gibi bariz noktalarda görülebilir, ancak Space.com’un belirttiği üzere, tanımın fark etmek için daha fazla bilgi gerektiren sorunları da bulunuyor.
Ekinoks, Vikipedi’de şöyle tanımlanıyor: “Ekinoks (gün tün eşitliği, gece gündüz eşitliği veya ılım), Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği an. Gündüz ile gecenin eşit olması durumudur. İlkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda iki kez tekrarlanır.“
Ekinoksun en büyük yanlış anlaşılmalarından biri, alacakaranlığı göz ardı ederek gündüz olmayan her şeyin gece olduğunu, ya da karanlık olduğunu düşündürmesidir.
Güneş ışığı, Güneş doğmadan önce ve battıktan sonra üst atmosferdeki parçacıklardan saçılarak hâlâ aydınlık bir ortam sağlar. Ekstra ışık miktarı konuma göre değişir, alacakaranlık tropik bölgelerde ılıman bölgelere göre çok daha kısadır. Ancak, tam 12 saatlik bir gece istiyorsanız, kışın derinliklerine kadar beklemeniz gerekir.
Gece tanımınız alacakaranlığı içerse bile, Güneş’in bir nokta kaynak olmamasından dolayı ekinokstaki gün ışığı miktarına eşit olmayacaktır. Yerel yıldızımızın orta noktası yükselmeden önce ve battıktan sonra, hâlâ gökyüzünün dörtte biri kadarını kaplayan güçlü bir ışık kaynağı hepimizin üzerinde parlıyor.
Bir kez daha, Güneş yüksek enlemlerde çok daha yavaş batar, bu nedenle hiçbir evrensel sayı, ne kadar süre boyunca Güneş’in bir kısmının ufkun üzerinde fazladan durduğunu tanımlamak için yeterli değildir. Ekinokstaki ekvatorda bu minimum sayı iki dakikadır, ancak kutuplarda Güneş’in sadece bir kısmının görülebildiği 24 saati geçen uzun bir süre bulunuyor.
Rakım da işleri karmaşıklaştırabilir. Dağların tepeleri ovalardan biraz daha uzun süre aydınlık kalır ve günü biraz daha uzatır.
Okyanusta küçük bir teknede olsanız bile, Dünya’nın size değerli ışık anlarını yaşatmak için oynayacak bir numarası daha var. Bunun nedeni, atmosferin ışığı kırmanın yanı sıra dağıtmasıdır, böylece Güneş ufkun biraz altındayken ufkun hemen üzerindeymiş gibi görünür.
Kısacası ekinoks tanımı 12 saat aydınlık – 12 saat karanlık anlamına gelmez. Güneş’in tam olarak 12 saat boyunca görülebildiği güne verilen isimdir ve enleminize göre değişir.
Yıl tam olarak 365 gün sürmez ve bu nedenle ekinoksların ve gündönümlerinin zamanlaması biraz hareket eder. Bu yıl 23 Eylül UTC saatiyle 01:04’te gerçekleşecek. Bu, ekinoksun Avrupa, Asya, Avustralya ve Afrika için 23 Eylül Cuma günü olurken, Amerika’da 22 Eylül Perşembe günü yaşandığı anlamına geliyor
SONBAHAR EKİNOKSU SONBAHARIN RESMİ İLK GÜNÜ MÜ?
Evet. Sonbahar resmi olarak sonbahar ekinoksunda başlar.
Ama aslında mevsimlerin iki ölçüsü vardır: “astronomik mevsimler” (ekinoksların ve gündönümlerinin gelişini takip eden) ve “meteorolojik mevsimler” olarak adlandırılan mevsimler.
CNN meteoroloğu Allison Chinchar farklılıklarken astronomik mevsim için “Esasen sonbahar ekinoksundan kış gündönümüne kadar olan süredir. Bu tarihler her yıl bir veya iki gün değişebilir” diyor. Meteorolojik açındansa durum farklı ve “Çünkü tarihler asla değişmez ve Dünya’nın güneşe göre açısı yerine klimatolojik mevsimlere dayanır. Bunlar belki de daha fazla insanın aşina olduğu mevsimlerdir” diyor.
Meteorolojik mevsimler şu şekilde tanımlanıyor: 1 Mart – 31 Mayıs ilkbahar; 1 Haziran – 31 Ağustos arası yaz; 1 Eylül – 30 Kasım sonbahar; ve 1 Aralık – 28 Şubat arası kıştır.
Chinchar, “Bu, bazı tarihleri zorlaştırıyor” diyor: “Örneğin, 10 Aralık, çoğu insan kışı düşünür, ancak astronomik takvimi kullanıyorsanız, teknik olarak bu hala sonbahar olarak kabul edilir çünkü kış gündönümünden öncedir. Meteorologlar ve klimatologlar ‘meteorolojik takvimi’ kullanmayı tercih ediyor”
Kaynak: Chip