(Netlik için açıklama: Bu haberde geçen araştırmalar İngilizce dilinde yayımlanmış araştırmalardır ve şimşek/yıldırım için İngilizce’de ortak olarak “lightning” kelimesi kullanılabilmektedir. Bu yüzden aşağıda geçen takip mekanizmalarının isimleri gibi bazı kısımlar Türkçe’ye “Yıldırım” kelimesi kullanılarak çevrilmiş olsalar da – örn.: Yıldırım Haritalama Düzeni – şimşekleri de takip etmektedir.)
Dünya Meteoroloji Organizasyonu (WMO) 2018 yılında Brezilya’da gökyüzünü aydınlatan şimşeğin, şimdiye dek görülen en uzun şimşek olarak yeni dünya rekorunu kırdığını doğruladı. 709 kilometre uzunluğundaki şimşek, (KGM verilerine göre İstanbul ile Antalya arasındaki mesafe 718 km) bir şimşek/yıldırım için “dünyanın en büyük / uzun şimşeği rekorunun” sahibi oldu. Bu şimşek, güney Brezilya’da 31 Ekim 2018 tarihinde görülmüştü.
Ancak BM’nin hava ajansının duyurduğu tek rekor sahibi şimşek bu değil. Dünya’nın en uzun süreli şimşeği rekoru da 4 Mart 2019 tarihinde kuzey Arjantin’de görülen, 16,7 saniyelik “mega-şimşek” tarafından ele geçirildi.
Her iki yeni rekor da bir önceki rekor sahiplerinin iki katından daha yüksek ölçümlere sahip. Bir önceki mesafe rekoru 321 kilometre ile Oklahoma’da 2007 yılında gerçekleşmişti ve en uzun süre rekoru da Ağustos 2012’de Fransa’da Provence-Alpes-Côte d’Azur üzerinde 7,74 saniye boyunca varlığını göstermişti.
WMO için Hava ve İklim Uçları baş raportörü ve Geophysical Research Letters’da yayımlanan araştırmanın ortak yazarı Profesör Randall Cerveny, bu sıra dışı rekorların etkileyici olduğunu kabul ediyor ama muhtemelen daha da büyük uç örneklerin olduğunu düşünüyor. Cerveny, teknolojinin ilerlemesi ile beraber bunların da gözlemlenebileceğini söylüyor.
Daha önce yıldırımlar / şimşekler, Yıldırım Haritalama Düzeni adı verilen, radyo dalgalarını ölçen kara tabanlı sensör ağları ile ölçülüyordu. Ancak şimşekleri inceleyen bilim insanları, bunların kullanımı ile şimşeklerin takip edilebileceği ölçeğin bir üst ucu olduğunu ve daha uç örneklerin takip edilebilmesi için teknolojinin daha büyük ölçekli sürümlerinin kullanılması gerektiğini kabul ediyor.
2016 yılında ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Müdürlüğü (NOAA) 36.000 kilometre yükseklikten Dünya’nın havasını takip etmeye çalışacak olan Dünya’nın ilk şimşek haritalama uydusunu fırlattı. Bu, sadece Dünya’daki havasal durumların 7/24 izlenebilmesi değil, artan yıldırım etkinliğinin tropik tufanların iyi bir ön işareti olmasından dolayı aynı zamanda da hava tahminlerine yardımcı olunması anlamına geliyordu. İki yeni rekor sahibi de bu uydular ile ölçüldü.
Pek çok farklı şimşek tipi bulunuyor. Gök gürültüleri her zaman şimşeklere / yıldırımlara eşlik ediyor ve aynı zamanda gerçekleşiyor. Ancak ışığın sese göre çok daha hızlı hareket etmesinden dolayı şimşek, oluştuğu noktaya göre gök gürültüsünün duyulmasından çok daha önce görülebiliyor. Çoğu yıldırım / şimşek bir oraj bulutunda ortaya çıkıyor veya bulutun içerisinde duruyor. Ya da havada hareket ederek bir başka buluta ya da yere doğru ilerliyor. Rekor sahibi her iki şimşek yere dokunmadan bulutlar arasında hareket etmişti.
Kaynak: Chip