Keşiflerinden kırk yıl sonra, nihayet Jüpiter’in muhteşem X-ışını auroralarına neyin güç verdiğini öğreniyoruz. Bu ışık gösterileri parlak, kısa ve düzenli olarak birkaç dakikada bir gerçekleşiyor. Yine de, tüm uygarlığımızı birkaç anlığına beslemeye yetecek yüzlerce gigawattlık gücün açığa çıkmasını sağlıyorlar.

Gökbilimciler ilk kez bu ışık gösterilerinin kıvılcımlarına neyin sebep olduğunu gördüler. Science Advances’te yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, auroralara Jüpiter’in manyetik alan çizgilerinin periyodik titreşimi neden oluyor. Titreşimler, dev gezegenin etrafında plazma dalgaları yaratarak manyetik alanı değiştiriyor. Plazmadaki iyonlar, Jüpiter’in volkanik uydusu Io’nun patlamalarından kaynaklanır ve çoğunlukla kükürt ve oksijenden oluşur. Dalgalar bu malzemeyi Jovian atmosferine çarparak enerji çıkışına sebep oluyor.

UCL Mullard Uzay Bilimleri Laboratuvarı’ndan yardımcı yazar Dr. William Dunn yaptığı açıklamada “Jüpiter’in X-ışını aurora ürettiğini kırk yıldır görüyorduk, ancak bunun nasıl olduğunu bilmiyorduk. Yalnızca iyonlar gezegenin atmosferine çarptığında üretildiklerini biliyorduk” dedi. Dunn, sözlerine şöyle devam etti: “Artık bu iyonların plazma dalgaları tarafından taşındığını biliyoruz – Dünya’nın kendi aurorasının benzer bir süreç ile oluşturulmasına rağmen daha önce önerilmemiş bir açıklama. Bu nedenle, uzayda birçok farklı ortamda mevcut olan evrensel bir fenomen olabilir.“

Bu bulguların elde edilmesi için, Jüpiter’i yakından inceleyen, manyetik alandaki değişiklikleri ölçen NASA’nın Juno görevinden ve Dünya’nın yörüngesinden yayılan X-ışınlarını ölçen Avrupa Uzay Ajansı’nın XMM-Newton‘undan elde edilen veriler kullanıldı.

Dalgalar, Dünya’mızdakilerden çok daha az enerjiye sahip olsa da, Dünya’nın auroralarına güç verenlere benzer şekilde elektromanyetik iyon siklotron (EMIC) dalgaları olarak bilinir. Bu durum da bunun evrende yaygın bir fenomen olabileceğini düşündürmektedir.

Çin Bilimler Akademisi’nden yardımcı yazar Dr. Zhonghua Yao “artık bu temel süreci belirlememizle beraber, daha sonra nerede çalışılabileceğine dair çok sayıda olasılık var. Benzer süreçler muhtemelen Satürn, Uranüs, Neptün ve muhtemelen ötegezegenlerin çevresinde de meydana geliyor ve farklı türde yüklü parçacıklar dalgalarda ‘sörf yapıyor’” diye ekledi.

Çalışma, 16-17 Temmuz 2017 tarihleri arasında 26 saatlik gözlemlere dayanıyor. Bu süre zarfında Jüpiter, her 27 dakikada bir X-ışını patlaması üretiyordu. Manyetik alanın titreşmesine neyin neden olduğu belirlenmiş değil. Güneş rüzgarı olası bir sebep olabilir. Sıcaklık farklılıkları da bir rol oynuyor olabilir. Ekip, diğer plazma etkilerinin de rol oynayabileceğini öne sürüyor.

Çok önemli bir mekanizma keşfedilmiş olsa da, Jüpiter’in inanılmaz auroralarının tam resmi henüz elde edilmiş değil.

Kaynak: Chip