Koca bir kıta bölünüyor: Dünyaya bir okyanus daha geliyor olabilir

Bilim insanları, Afrika’yı boydan boya yaran devasa bir çatlağın kıtayı ikiye böleceği ve Dünya’nın altıncı okyanusunu oluşturacağı uyarısında bulundu. Böyle bir durumda güneydoğu kıyısındaki ülkeler dev bir ada haline gelerek Etiyopya’dan Mozambik’e kadar tamamen yeni bir denizin ortaya çıkmasına neden olacak.

Doğu Afrika Yarığı olarak adlandırılan bölge en az 22 milyon yıl önce oluştu ancak son yıllarda hareketlilik göstermeye başladı. 2005 yılında Etiyopya çölleri boyunca bir çatlak ortaya çıktı ve yılda 2,54 cm boyutunda genişlemeye devam ediyor.

Bu, iki tektonik plakanın birbirinden uzaklaşmasının bir sonucu,. Ancak bunun nasıl gerçekleştiği o dönemde tam olarak anlaşılamamıştı. Haziran ayında yayınlanan bir çalışma, gezegenimizin çekirdeğinden gelen aşırı ısınmış kayanın devasa bir püskürme ile yarığa yol açtığını ortaya koydu.

Afrika’nın en az beş milyon yıl daha parçalanması beklenmezken, Somali ile Etiyopya, Kenya ve Tanzanya’nın yarısı parçalandığında yeni bir kıta oluşacak.

Santa Barbara’daki California Üniversitesi’nde profesör olan Ken Macdonald, bu yarılmanın mevcut hızıyla devam edip etmeyeceğinin veya Atlantik Okyanusu’nun küçük bir versiyonu gibi çok daha büyük bir şeye dönüşüp dönüşmeyeceğinin bilinmediğini söyledi.

2005 yılında ortaya çıkan 56 kilometrelik bir çatlak, Etiyopya yakınlarında yeni bir denizin oluştuğuna dair işaretler veriyor. Bir başka çatlak ise 2018 yılında Kenya’da şiddetli yağışların ardından meydana gelmiş, insanları evlerini terk etmeye zorlamış ve yolları kapatmıştı. Macdonald, EARS’ın gelecekte daha fazla çatlağa neden olacağına inandığını söyledi.

Jeolog David Adede, yerel bir yayın organına yaptığı açıklamada, çatlağın volkanik külle dolu olduğuna inandığını, şiddetli yağmurların çatlağı ortaya çıkardığını söyledi. Yerel halk ise bunun birdenbire ve hızlı bir şekilde gerçekleştiğini söylüyor.

Araştırmacılar EARS’ın iki tektonik plakanın birbirinden uzaklaşması nedeniyle büyüdüğüne inanıyor.

İki tektonik plakanın hareketi 2004 yılında Hollanda’daki Delft Teknoloji Üniversitesi araştırmacıları tarafından gözlemlenmiş ve EARS’ın yılda birkaç milimetre hareket ettiği tespit edilmiş.

Kuzeydeki Aden Körfezi’nden, güneydeki Zimbabve’ye kadar uzanan EARS, derin vadiler, dik yamaçlar ve volkanik tepelerden oluşuyor. Londra Jeoloji Derneği’ne göre, muhtemelen Kenya ve Etiyopya arasındaki astenosferden yukarı doğru akan ısı nedeniyle meydana gelmiş. Virginia Tech’in yeni çalışması da bu tahmini doğrulamış görünüyor.

Bölgenin üç boyutlu simülasyonlarını kullanan ekip, yarığın, sistemin altındaki olağandışı deformasyonlardan sorumlu olan Afrika Süperplümü tarafından tetiklendiğini tespit etti.

EARS gibi kıtasal yarıklar, öncelikle tektonik plakaların birbirinden uzaklaşması ve bunun da yerkabuğunu çekip germesiyle oluşur. Bu, tipik olarak plaka hareketine dik olarak oluşan deformasyonlarla sonuçlanır. Bazıları ayrışmayı gerçek zamanlı olarak gösterdiğine inanırken, diğerleri böyle bir ilerlemenin imkansız olduğuna inandığından, 2018’deki son çatlak bilim camiası arasında tartışılmalara sebep oluyor.

Eliud Njoroge Mbugua adlı bir bölge sakini ise çatlağın evinin içinden geçtiğini iddia ediyor. Evi yıkılmadan önce de eşyalarının sadece bir kısmını toplayabilmiş. Kenya’nın Maai Mahiu-Narok kentindeki işlek bir yolda da hasarlar görüldüğü bildiriliyor.

Kaynak: Chip