Mars yüzeyindeki derin yarıklar uzun zamandır gezegenin en büyüleyici gizemlerinden biriydi, ancak şimdi bir araştırma ekibi, bilim insanlarını onlarca yıldır şaşırtan derin nehir vadilerine neyin sebep olduğunu tespit etmiş olabilir.  

Dünya’da nehir erozyonu, tipik olarak yüzyıllar, hatta milyonlarca yıl boyunca gerçekleşen ve yüzeydeki toprağı yavaş yavaş sıyıran kademeli bir süreç; ama Mars’ta daha feci bir süreç çok daha yaygın bir şekilde gerçekleşmiş gibi görünüyor. Mars’ı inceleyen gezegen bilimciler, Mars yüzeyindeki çeşitli kraterlerin çoğunun yaklaşık 3.5 milyar ila 3 milyar yıl önce suyla dolu olduğunu ve bazen, tıpkı burada, Dünya’da olduğu gibi, bu göllerin, kraterin kenarından taştığını uzun zamandır biliyorlardı.  

Bu tür taşmalar Dünya’da gerçekleştiğinde felaket düzeyinde su baskınlarına neden oluyor. Kraterin kenarlarından taşan su, kenarları hızla eritiyor ve sınırların çökmesine ve ani baskınların gerçekleşmesine yol açabiliyor. Su basıncının da kraterin duvarlarını çökertme ihtimali bulunuyor.

Dünya’da jeolojik süreçler zamanla kraterlerin çoğunu aşındırdı ve çok az kraterin kalmasına neden oldu. Günümüzde gördüğümüz krater benzeri göllerin çoğu aslında sönmüş volkanların kalderaları. Öte yandan Mars, çok krater dolu bir yer ve kraterlerinden bazıları milyarlarca yıllık.  

Şimdi, Austin’deki (UT) Texas Üniversitesi’ndeki bir araştırma ekibi tarafından gerçekleştirilen ve Nature dergisinde 29 Eylül’de yayınlanan yeni bir çalışma, bu kraterlerin Mars’ın yüzeyinin neden nehirlerle yarılmış gibi göründüğünün anahtarını tutabileceğini savunuyor.

Araştırmacılar, geçmişte çöktüğü bilinen 250’den fazla krateri inceleyerek, bu çökmelerden kaynaklanan hızlı, aşırı şiddetli selin, Mars’taki en dramatik nehir vadileri ve kanyonlarının çoğunu oymuş olabileceğini keşfettiler. Çalışmada tespit edilen yarılma olaylarının, Superior Gölü ve Ontario Gölü’nü dolduracak kadar Mars tortusu oluşturup taşıyacak kadar güçlü olduğu tespit edildi. Bilim insanları, “krater göllerinin boyutları büyük ölçüde değişiyordu. Ama bazıları Dünya’daki küçük denizler, örneğin Hazar Denizi kadar büyüktü” diyor.

Araştırmacılar, mevcut bir Mars vadileri kataloğunu kullanarak ve bir kraterin kenarında başlayanları tanımlayarak, bu göl taşkınlarının ürünü olanları ve daha tipik ve daha kademeli süreçlerle üretilenleri birbirlerinden ayırabildiler. Krater çökmelerinin Mars’taki vadilerin sadece %3’üne denk geldiği düşünülüyordu. Uydulardan yapılan gözlemler ise bu oranın %25 olduğunu gösterdi.  

Kaynak: Chip