Şempanze gibi çok zeki hayvanların bir insan gibi yetiştirildiklerinde, insana benzer bir zeki davranış düzeyine ulaşıp ulaşamayacaklarını merak etmiş olabilirsiniz. Eğer öyleyse bunu merak eden sadece siz değilsiniz; yıllar önce bir çift bilim insanı, bunu canlı canlı test etti. Hem de hiç akla gelmeyecek çok acayip bir yöntemle…

Kurtlar tarafından büyütülen ve hayatları boyunca neredeyse vahşi kalan iki çocuğun vakası ilgilerini çeken Winthrop ve Luella Kellogg, kendi çılgın deneylerine giriştiler. Winthrop Kellogg bir karşılaştırmalı psikologdu. 1900’lerin başından ortalarına kadar hayatını zeki hayvan türlerini anlamaya adamıştı ve aynısını Florida Eyalet Üniversitesi’nde yapmadan önce Indiana Eyalet Üniversitesi’nde bir hayvan uyarıcı laboratuvarı yürütmekteydi.

Donald adında bir çocukları olduğunda, bir plan yaptılar: Donald’ın yanında kardeş olarak bir bebek şempanze yetiştirecek ve gelişimlerini yan yana izleyeceklerdi. Şempanzelerin insan gibi davranıp davranamayacaklarını test etmenin, bir şempanzeyi insan olarak yetiştirmekten daha iyi bir yolu olamazdı

Yedi buçuk aylık şempanze Gua, 1931’de Kellogg’ların evine alındı. Gua aileyle tanıştırıldığında Donald henüz 10 aylıktı, yani ikisi neredeyse aynı yaştaydı. Ailenin gözünde Gua ve Donald kardeştiler ve buna göre yetiştirileceklerdi. Sürekli ilgi gördü, ona bir bebek insanla aynı öğrenme görevleri verildi ve hatta dokuz aylık çalışma süresi boyunca kıyafet ve bebek bezi giydirildi.

İkisini farklı görevlerde karşılaştıran bir belgesel de yayınlandı.

Gua iyi gelişti, esaret altındaki herhangi bir şempanze gibi iyi motor becerileri ve fiziksel güç kazandı. Bir gazete haberine göre, Gua dik yürüyordu ve 20 basit komuta cevap verebiliyordu. Hatta 12 aylık Donald’dan “daha akıllı” olduğu bile iddia edildi.

Ancak, hızla farklılıklar ortaya çıkmaya başladı. Donald insanları tanımlamak için fiziksel görünüm ve yüzleri kullanırken, Gua kokuları ve giydikleri kıyafetleri kullanıyordu. Donald 16 aylıkken kelimeler kurmaya başladı ama Gua konuşamıyordu. Görünüşe göre Gua erken görevlerde mükemmel olsa da, sonunda beyni Donald’ın gelişimine ayak uyduramayacaktı.

Beklendiği gibi, bir şempanzenin kardeş olması Donald’a zarar vermeye başladı ve Donald, Gua’nın çıkardığı sesleri taklit etmeye başladı. Deney Gua’nın daha insan olmasını isterken, Donald daha çok şempanze oluyordu. Dokuz ay sonrasında deney durduruldu.

Gua, Florida’daki Yerkes Bölgesel Primat Araştırma Merkezine geri gönderildi ve burada bir yıldan kısa bir süre sonra zatürre nedeniyle ölene kadar daha fazla çalışmaya katıldı.

Günümüz standartlarına göre alışılmışın dışında ve son derece etik dışı olsa da, çalışma bazı büyüleyici sonuçları ortaya çıkardı. Çoğu zaman hayvanlar, özellikle 1900’lerde, onlara inandığımızdan çok daha zekiydi, ancak bu gelişme onları yalnızca bir yere kadar taşıyabiliyor gibi görünüyor. Hatta bazı primatların kelimeleri oluşturmak için ses yeteneklerine sahip oldukları gösterildi, ancak bu köprüyü geçmek için beyin gelişiminden yoksunlar.

Yani, kendi türümüz içerisinde olmasa da, diğer türler ile karşılaştırmada kısmi bir cevabımız var: Bir noktaya kadar insanlardan daha akıllı (hatta bazı ölçütlere göre daha akıllı) olsalar da, şempanzeler insan olarak yetiştirilemezler.

Kaynak: Chip