Otobüs, Kamyon, TIR Gibi Ağır Vasıtalar Neden Tıslar?

Dinlenme tesisinde otobüsün kalkış saatini beklerken uzaklara dalıp gittiğimiz anda aniden çıkan o tıslama sesi kimi zaman ürkütücü olabiliyor. Sıkça duyulan bu rahatsız edici sesin çıkma nedeni neymiş, gelin öğrenelim:

Çeşitli ağır vasıtalarda görülen bu durumun nedeni havalı fren sistemidir. Günümüzde gerek ağır sanayide gerek karayolu ulaşımında çok sık kullanılan bu araçların ağırlığı genellikle 10 tonun üzerindedir. Bu kadar ağır olan otobüslerin, kamyonların normal fren sistemiyle durmaları mümkün değildir.

Ağır araçların yolda giderken yavaşlaması ve durması gerektiğinde şoför kuvvetinin minimum düzeyde olması gerekir.

Basınçlı hava fren sistemiyle durabilen bir otobüsü normal frenle durdurmak gerekseydi frene 30-40 kat daha fazla baskı uygulamak gerekirdi. Fren pedalına uygulanan gücü, ağır araçlarda lastiklere iletmek imkansızdır. Bu yüzden hava, araç tekerine kadar gider ve kampana ya da fren diskine etki etmeden önce pnömatik güçle mekanik hareket oluşturur.

Otobüslerde konfora yönelik hassas hava körüklü süspansiyonlar (amortisör) bulunur.

Burada biriken havanın, basınç değerinin korunabilmesi için belli bir basınç seviyesinden sonra tahliye edilmesi gerekir. İşte bu işlem esnasında o meşhur tıslama sesi çıkar.

Tıslama sesinin nedeni olan bu sistem; basınçlı hava besleme ünitesi, sürekli fren sistemi, ayak fren sistemi, el freni ünitesinden oluşan bir sistemdir ve kompresör, fren pedalı valfi, tahliye valfi, dağıtıcı valf, el fren kolu, dorse kontrol valfi, role valfi, körükler ve imdatlı körükler, yük ayar valfleri gibi aparatlardan oluşur.

Gelişen teknolojiyle birlikte aracın içinde bir kez üretilen hava, fren dışındaki diğer mekanizmalarda da kullanılmaya başlanmıştır.

Bu sistem sayesinde debriyaj sistemlerindeki ağır servo şartları havalı servo valfleriyle hafiflemiştir. Böylece debriyajın hidrolik kısmının yanına bir de pnömatik kısmı eklenmiş ve havalı debriyaj sistemi ortaya çıkmıştır.

Araçta üretilen hava, süspansiyon sistemlerinde de kullanılmaktadır. Böylece “havalı süspansiyon sistemleri” mekanik makas tipi süspansiyon sistemlerinin yerini almıştır. Bu sistemin temel mantığı, şase ile yük arasına içi hava dolu balonlar koyarak süspansiyonu sağlamaktır. Binek araçlarda kullanılan hava şarjlı amortisör sistemiyle karıştırılmamalıdır.

ABS, EBS, TEBS gibi üst düzey sistemler de artık ağır araçlarda kullanılmaktadır.

Basınç değişikliklerini not eden sensörler sayesinde yukarıda belirtilen tüm aparatlar hata raporlarını sürücü göstergesine iletmektedir. Bunun yanında fren diagnostik aletleri yardımıyla fren sistemindeki tüm aksamalar tek bir aletle ortaya çıkarılabilmektedir.

Kaynaklar: 1, 2

Kaynak: Webtekno