Sisten dolayı binlerce kişi ölmüştü! Nedeni belli oldu

İngiltereliler, özellikle kış aylarında sis, yağmur ve buluta fazlasıyla alışkındır. Ancak 1952 yılının Aralık ayının başlarında şehrin üzerine çöken sis, alışık oldukları türden bir durum değildi. Zira bu sis, ölümcül sonuçlara sahne oldu. “Büyük duman” olarak bilinen sis sadece beş gün sonra kalktığında, 4.000 kişiyi öldürmüş ve 150.000 kişiyi solunum yolu enfeksiyonlarıyla hastanelere göndermişti. Uzun vadede, binlerce hayvanla birlikte öldürücü sisten en az 12.000 kişinin öldüğü tahmin ediliyor.

Bu garip ve ürkütücü olay, bilim insanları için bile şaşırtıcı bir şekilde sırlarla doluydu. Ancak yakın geçmişte Proceedings of the National Academies of Sciences‘da yayınlanan bir araştırma, sisin nasıl bu kadar ölümcül hale geldiği ve neden bu kadar tehlikeli derecede asidik olduğuna dair cevaplanmamış sorulara cevap vermeyi başardı.

Çin, ABD ve Birleşik Krallık‘tan uluslararası bir bilim insanı ekibi, laboratuvarda Londra sisini taklit etti ve onu, yoğun kirliliğe sahip iki Çin şehri olan Pekin ve Xi’an’ın atmosferik koşullarının kayıtlarıyla karşılaştırdı.

Sülfatlar, Londra sisinin önemli bir bileşeniydi. Bu, sise kesinlikle kalın, kokulu ve toksik özelliklerini verdi. Londra sisinin bacalardan, endüstriden ve enerji santrallerinden düşük kaliteli yumuşak kömürün yakılmasıyla salınan kükürt dioksitten kaynaklandığı her zaman doğru bir şekilde varsayılmıştır. Ancak bu kükürt dioksitin neden sülfürik aside dönüştüğü bilinmiyordu.

Texas A&M Üniversitesi’nden baş yazar Renyi Zhang yaptığı açıklamada, “Sonuçlarımız, bu sürecin kömür yakmanın bir başka yan ürünü olan nitrojen dioksit tarafından kolaylaştırıldığını ve başlangıçta doğal sis üzerinde meydana geldiğini gösterdi” diyor ve devam ediyor: “Sülfat dioksitin sülfata dönüştürülmesindeki bir diğer önemli husus, daha sonra bu süreci engelleyen asidik partiküller üretmesidir. Doğal sis, onlarca mikrometre boyutunda daha büyük partiküller içeriyordu ve oluşan asit yeterince seyreltildi. Bu sislerin buharlaşması daha sonra şehri kaplayan daha küçük asidik pus parçacıkları bıraktı.”

Benzer bir kimya şu anda birçoğu Çin’de bulunan ve hızla sanayileşen Asya şehirlerinin havasında yaşanıyor. Bununla birlikte, sisin yapısındaki birkaç farklılık, sisin sülfürik asit oluşturmasını engelliyor. Çin’in yoğun gübre kullanımından ve karayolu trafiğinden kaynaklanan yüksek amonyak seviyeleri, parçacıkları etkisiz hale getiriyor. Bu onu daha az asidik yapıyor. Ancak yine de tamamen tatsız bir kükürt dioksit ve nitrojen dioksit kokteyli ortaya çıkıyor.